Գոյականի թիվը
Գոյական անուններն ունեն երկու թիվ՝ եզակի և հոգնակի։ Եզակի թիվը ցույց է տալիս եզակի, մասնավոր առակա կամ տվյալ տեսակի առարկան ընդհանրապես, ինչպես՝ ծառ, տղա։ Բառի ուղիղ ձևն է։ Հոգնակի թիվը ցույց է տալիս նույն տեսակի մեկից ավելի առարկաներ՝ ծառեր, տղաներ։ Կազմվում է եր և ներ վերջավորությունների միջոցով։ Միավանկ բառերին ավելանում է եր վերջավորությունը, իսկ բազմավանկներին՝ ներ-ը։
Շեղումներ կանոնից
- Մի շարք գրաբարյան բառեր հոգնակիի կազմության ժամանակ վերականգնում են ն մասնիկը՝ ստանալով ներ վերջավորությունը։
Դրանք են՝ բեռ, գառ, լեռ, եզ, դուռ, մատ, նուռ, ծունկ, թոռ, կուռ, ծոռ, ձուկ, հարս, մուկ բառերը։
- Կին-կանայք, մարդ-մարդիկ
- Եթե բարդ բառի վերջին միավանկ բաղադրիչը գոյական է, ապա ավելանում է եր։ Օրինակ՝ շարասյուներ, իսկ եթե բառի վերջին միավանկ բաղադրիչը բայ է կամ ունի բայական իմաստ, ապա` ներ։ Օրինակ՝ անասնակերներ։
- Եթե մեկուկես վանկանի բառի կես վանկը գտնվում է բառասկզբում, ապա ավելանում է ներ։ Օրինակ՝ բը-ժիշկ-ներ։ Իսկ եթե մեկուկես վանկանոց բառի կես վանկը գտնվում է բառավերջում, ապա ավելանում է եր։ Օրինակ՝ կայ-սըր-եր։
Գոյություն ունեն նաև գոյականների անեզական և անհոգնական խմբեր։
Առաջադրանքներ
- Յուրաքանչյուր բառի իմաստն արտահայտի՛ր բառակապակցությամբ. գտի՛ր երկու խմբի բառերի նմանությունն ու տարբերությունը:
Ա.Դասագիրք, հեռագիր, արոտավայր, լրագիր, ծառաբուն, մրգաջուր, մրջնաբույն, ծաղկեփունջ, միջնապատ:
Բ.Վիպագիր, մեծատուն, զինակիր, ժամացույց, կողմնացույց, երգահան, քարահատ, պատմագիր, քանդկագործ:
Ա․Դասագիրք, հեռագիր, լրագիր
արոտավայր, ծառաբուն մրգաջուր, մրջնաբույն, ծաղկեփունջ, միջնապատ,
Բ․ վիպագիր, զինակիր, երգահան, պատմագիր, քարահատ, քանդկագործ
մեծատուն, ժամացույց, կողմնացույց,
2. Փակագծում տրված բառերը դարձրո´ւ հոգնակի և գրիի´ր կետերի փոխարեն:
Ամերիկացի-(վիճակագիրները) պարզել են, որ օրվա ընթացքում ամենաշատը քայլում են….(անասնապահները) ու….(հողագործներ): Երկրորդ տեղում գյուղական…..(նամակատարներն ) են: Հաջորդը…( մատուցողներն) ու … բուժքույրներն են: Նրանցից զգալիորեն քիչ են քայլում…(ոստիկաններ),…(հետախույզները) ու պահակները: Ամենից քիչ քայլում են…(նահանգապետներն) ու…(նախարարներն):
3. Տրված գոյականները դարձրո´ւ հոգնակի և տեղադրի´ր նախադասությունների մեջ:
Կետորս, բանաձև, հրացան, նավապետ, շնաձուկ, ժամացույց:
Բոլոր նավապետները երազում են չբացահայտված կղզիներ գտնել:
Մեզ ասացին, որ բոլոր Ժամացուցները հետ են ընկել, ու ոչ մեկը նույն ժամը ցույց չի տալիս:
Ասում են, որ շնաձկներին արյան հոտն է հրապուրում:
Այդ տարածքում աշխատող կետորսները հետևում էին կետին ու վախենում էին ,թե ևս մեկին այնուամենայնիվ կվնասի:
Ցուցադրվող հրացնները այդ նույն զինագործի որդիներն ու թոռներն էին սարքել:
Արթուր Մկրտչյանի Ուսումնական Բլոգ 